Irena Szewińska

Irena Kirszenstein-SzewiÅ„ska (ur. 24 maja 1946 w Leningradzie, zm. 29 czerwca 2018 w Warszawie) – polska lekkoatletka, która specjalizowaÅ‚a siÄ™ w biegach sprinterskich i skoku w dal. Po zakoÅ„czeniu kariery dziaÅ‚aczka krajowych i miÄ™dzynarodowych organizacji sportowych. Należy do najbardziej utytuÅ‚owanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii; na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich stawaÅ‚a na podium (Å‚Ä…cznie zdobyÅ‚a siedem medali).

Irena SzewiÅ„ska urodziÅ‚a siÄ™ w rodzinie żydowskiej. Jej ojciec pochodziÅ‚ z Warszawy a matka z Kijowa. Poznali siÄ™ w czasie studiów w Leningradzie. W 1947 r. wraz z córkÄ… wyjechali do Warszawy.

Absolwentka XXXVII Liceum OgólnoksztaÅ‚cÄ…cego im. JarosÅ‚awa DÄ…browskiego w Warszawie oraz WydziaÅ‚u Nauk SpoÅ‚ecznych Uniwersytetu Warszawskiego (1970, specjalizacja ekonomia transportu).

Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 zÅ‚ote, 2 srebrne i 2 brÄ…zowe) oraz dziesiÄ™ciokrotna mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 3 w hali). Wielokrotna reprezentantka Polski w meczach miÄ™dzypaÅ„stwowych i pucharze Europy. W latach 1965-1979 zdobyÅ‚a też 24 medale mistrzostw Polski na 100 metrów, 200 metrów, 400 metrów, w sztafecie 4 × 100 metrów oraz w skoku w dal.

W 1967 roku wyszÅ‚a za mąż za SÅ‚awomira SzewiÅ„skiego (znanego pod imieniem Janusz), także sportowca, biegajÄ…cego na 400 metrów przez pÅ‚otki (później jej fotografa). Ich synami sÄ… Andrzej SzewiÅ„ski (ur. 1970), byÅ‚y czÅ‚onek reprezentacji Polski w siatkówce, obecnie senator, oraz JarosÅ‚aw (ur. 1981) informatyk.

LekkoatletykÄ™ zaczęła uprawiać jesieniÄ… 1960 roku majÄ…c 14 lat w grupie uczniów SzkoÅ‚y Podstawowej nr 37 w Warszawie, której trenerem byÅ‚ dawny oszczepnik, finalista igrzysk olimpijskich z Melbourne (1956), Jan Kopyto. Od poczÄ…tku kariery startowaÅ‚a w barwach warszawskiej Polonii. PoczÄ…tkowo wystÄ™powaÅ‚a m.in. w czwartkach lekkoatletycznych, a w 1962 roku zdobyÅ‚a w Łodzi pierwsze medale mistrzostw Polski mÅ‚odzików. Pierwsze miÄ™dzynarodowe sukcesy odniosÅ‚a już w 1964 roku – podczas rozgrywanych w Warszawie europejskich igrzysk juniorów (późniejsze mistrzostwa Europy juniorów) zdobyÅ‚a trzy zÅ‚ote medale wygrywajÄ…c bieg na 200 metrów i skok w dal oraz wraz z koleżankami w biegu rozstawnym 4 × 100 metrów. MiesiÄ…c później na igrzyskach olimpijskich w Tokio wywalczyÅ‚a srebrne medale w skoku w dal i biegu na 200 metrów, a wraz z TeresÄ… CiepÅ‚y, HalinÄ… GóreckÄ… i EwÄ… KÅ‚obukowskÄ… poprawiajÄ…c rekord Å›wiata (czasem 43,69) zdobyÅ‚a zÅ‚oto w sztafecie sprinterskiej. Rok później zdobyÅ‚a w Budapeszcie trzy medale uniwersjady, a w 1966 także w stolicy WÄ™gier wywalczyÅ‚a cztery (w tym trzy zÅ‚ote) krążki mistrzostw Europy. W 1968 w Meksyku podczas igrzysk olimpijskich zwyciężyÅ‚a w biegu na 200 metrów poprawiajÄ…c czasem 22,58 rekord Å›wiata oraz zdobyÅ‚a brÄ…z na dystansie 100 metrów. W biegu rozstawnym 4 × 100 metrów Polki zgubiÅ‚y paÅ‚eczkÄ™ (ostatecznie dobiegÅ‚y do mety nie awansujÄ…c do finaÅ‚u) – w efekcie manipulacji medialnych i wydarzeÅ„ zwiÄ…zanych z marcem 1968 roku SzewiÅ„ska staÅ‚a siÄ™ w zwiÄ…zku z tym wydarzeniem obiektem ataków antysemickich. WstawiÅ‚ siÄ™ za niÄ… w "Ekspresie Wieczornym" znany felietonista Wiech. ZimÄ… 1969 zdobyÅ‚a w Belgradzie trzy medale lekkoatletycznych europejskich igrzysk halowych. W zwiÄ…zku z ciążą opuÅ›ciÅ‚a sezon letni 1969, a w 1970 po urodzeniu syna Andrzeja wystartowaÅ‚a w uniwersjadzie w Turynie odpadajÄ…c już w póÅ‚finale biegu na 100 metrów. ZimÄ… 1971 stanęła na podium halowych mistrzostw Europy w skoku w dal[16]. Latem 1971 na mistrzostwach Europy w Helsinkach zdobyÅ‚a brÄ…zowy medal w biegu na 200 metrów[13]. W sylwestra z 1971 na 1972, podczas zgrupowania w Zakopanem doznaÅ‚a kontuzji (skrÄ™cenie kostki lewej nogi), przez co musiaÅ‚a zrezygnować ze startów w skoku w dal[4]. Podczas igrzysk olimpijskich w Monachium zdobyÅ‚a brÄ…zowy medal w biegu na 200 metrów i dotarÅ‚a do póÅ‚finaÅ‚ów rywalizacji na dystansie 100 metrów. Tuż za podium, na czwartym miejscu, zakoÅ„czyÅ‚a start w biegu na 60 metrów halowych mistrzostwach Europy w Rotterdamie, a rok później podczas halowego czempionatu zdobyÅ‚a brÄ…z w biegu na 60 metrów. Od jesieni 1973 roku rozpoczęła starty w biegu na 400 metrów. W sezonie letnim 1974 trzy medale (w tym dwa zÅ‚ote w biegach na 100 i 200 metrów) podczas mistrzostw Europy w Rzymie. Na poczÄ…tku marca w Katowicach rozegrano halowe mistrzostwa Europy, w których SzewiÅ„ska zdobyÅ‚a brÄ…zowy medal w biegu na 60 metrów. Na igrzyskach olimpijskich w Montrealu w 1976 roku zdobyÅ‚a zÅ‚oty medal ustanawiajÄ…c czasem 49,29 nowy rekord Å›wiata. Dwukrotnie zdobywaÅ‚a brÄ…zowe medale mistrzostw Europy w Pradze (1978). Podczas swojego ostatniego olimpijskiego startu – na igrzyskach olimpijskich w Moskwie w 1980 roku – dotarÅ‚a do póÅ‚finaÅ‚u biegu na 400 metrów.

Po zakończeniu kariery sportowej

Po zakoÅ„czeniu w 1980 roku kariery sportowej Irena SzewiÅ„ska rozpoczęła dziaÅ‚alność w szeregu organizacji. Od 1980 do 2009 roku zasiadaÅ‚a w ZarzÄ…dzie Polskiego ZwiÄ…zku Lekkiej Atletyki (w latach 1997–2009 byÅ‚a prezesem PZLA). W latach 1982-1989 byÅ‚a czÅ‚onkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1984 zostaÅ‚a wybrana do Komitetu Kobiecego International Association of Athletics Federations (IAAF), w 1995 do Rady European Athletics Association. Od 2005 do 2009 i ponownie od 2011 roku zasiada w Radzie IAAF (MiÄ™dzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych). Jest czÅ‚onkiem Polskiego Komitetu Olimpijskiego, a od 1998 jest czÅ‚onkiem MiÄ™dzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. W 2005 byÅ‚a czÅ‚onkiem wyborczego Komitetu Honorowego Lecha KaczyÅ„skiego. Po aferze finansowej w 2009 roku nie ubiegaÅ‚a siÄ™ o reelekcjÄ™ na stanowisku Prezesa Polskiego ZwiÄ…zku Lekkiej Atletyki.

Jako przedstawiciel Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego była członkiem Komisji Koordynacyjnej sprawdzającej stan przygotowań do igrzysk olimpijskich w Atenach (2004), Londynie (2012) oraz Tokio (2020.

Została członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku.

Nagrody i wyróżnienia

W 1974 zostaÅ‚a wybrana w plebiscycie agencji prasowej United Press International najlepszÄ… sportswoman Å›wiata, wygraÅ‚a wówczas także doroczny plebiscyt Track & Field Athlete of the Year. Czterokrotnie wygrywaÅ‚a Plebiscyt PrzeglÄ…du Sportowego na 10 Najlepszych Sportowców Polski (w sumie 9-krotnie w "10"), siedmiokrotnie triumfowaÅ‚a w rankingu ZÅ‚ote Kolce. W 1981 zostaÅ‚a wybrana do International Jewish Sports Hall of Fame – miÄ™dzynarodowej galerii sÅ‚aw sportowców pochodzenia żydowskiego. W plebiscycie "Polityki", "PrzeglÄ…du Sportowego" i "Tempa" zostaÅ‚a uznana w 1998 za postać numer 1 w polskim sporcie XX wieku. W 2005 bydgoska Rada Miasta nadaÅ‚a jej tytuÅ‚ honorowego obywatela Bydgoszczy. 29 wrzeÅ›nia 2007 zostaÅ‚a uhonorowana doktoratem honoris causa Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÅ„sku. OtrzymaÅ‚a również Medal Kalos Kagathos (w 1994) przyznawany wybitnym sportowcom, którzy odnieÅ›li sukces również poza sportem. W 2009 roku nadano jej tytuÅ‚ Honorowego Prezesa Polskiego ZwiÄ…zku Lekkiej Atletyki oraz w plebiscycie z okazji 90-lecia PZLA wybrano jÄ… najlepszÄ… polskÄ… lekkoatletkÄ… w biegach na 200 i 400 metrów. W 2012 zostaÅ‚a wÅ‚Ä…czona do IAAF Hall of Fame.

W Pułtusku znajduje się publiczna szkoła podstawowa jej imienia. 10 września 2014 została honorową obywatelką Sopotu., 20 września 2014 Pułtuska, a 26 marca 2015 Zgierza.

Odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2014)
• Krzyż Komandorski z GwiazdÄ… Orderu Odrodzenia Polski (1998)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• ZÅ‚oty Krzyż ZasÅ‚ugi.

ŹródÅ‚o: Wikipedia